ÜZÜM-ASMA
BAĞ ÜZÜM HASTALIKLARI
BAĞ ÜZÜM ZARARLILARI
BORDO BULAMACI YAPILISI VE HAZIRLANISI
ASMA Asma (Vitis vinifera ÇEŞİTLERİ -HASTALIKLARI YAYGIN Çeşitleri
1-Sofralık çeşitler: Çavuş, Hafızali,İs.Misketi, İtalia, M.R. Vignes, Müşküle, Perlette,Razaki, Tahannebi, Tarsus Beyazı, A. Lavallee, Cardinal, H.Misketi, Hönüsü, Pembe Gemre, Siyah Gemre.
2-Şaraplık ve Şıralık Çeşitler: Dökülgen, Hasandede, Kabarcık, Narince, Chardonay, Riesling, Semillon, Boğazkere, Öküzgözü, Papazkarası, Sergikarası.
3-Kurutmalık Çeşitler:Besni, Sultani Çekirdeksiz, Yuvarlak Çekirdeksiz.
Ekolojik İstekleri
2007 mart ayında dikilen 1 yıllık üzüm
Toprak İstekleriAsma toprak bakımından çok seçici bir bitki olmamakla birlikte, iyi bir yetiştiricilik için toprağın en az 60-70 cm derinlikte, iyi havalanan, süzek ve kolay ısınan tınlı ve kumlu-tınlı olması arzu edilir. Özellikle Amerikan asma anaçları kullanılan yörelerde bu özelliklere sahip topraklar tercih edilmelidir. Bu nedenle bağcılık yapılacak yerlerde toprak analizleri yapılarak, toprağın kireç içeriği, bünyesi, yapısı, derinliği, taban suyu yüksekliği, tuzluluğu, reaksiyonu ve yorgunluğu incelenmeli ve buna göre uygun anaç ve çeşit seçimi yapılmalıdır.İklim İstekleriAsmanın gelişmesini etkileyen en önemli iklim faktörü sıcaklıktır.
Günlük ortalama sıcaklık 10 oC’ya ulaştığında asmada aktif büyüme başlar, bunun altındaki sıcaklık derecelerinde bitki dinlenmye girer. Ekonomik anlamda bağcılık yapabilmek için 10 oC’nin üzerindeki günlük sıcaklık toplamı en az 1600 gün-derece olmalıdır. Sıcaklık toplamı isteği geççi çeşitlerde 3000 gün-derecenin üzerine çıkmaktadır. Ayrıca iyi bir sürgün gelişmesi ve meyve olgunluğu için temmuz sıcaklık ortalaması 18 oCden düşük olmamalıdır. Aşırı düşük sıcaklıklar bağcılığı kısıtlayan bir faktörtür. Genellikle – 15 oC nin altında uzun süreli soğukların görüldüğü bölgeler bağcılık için uygun kabul edilmezler.
Ayrıca ilkbahar donları sürgün ve salkımlarda zarara neden olmaktadır.
Asmanın yıllık güneşlenme ihtiyacı ise en az 1300 saattir.
Yetiştirme Tekniği
Toprak Hazırlığı Bağ tesis edilecek arazide öncelikle varsa kök kalıntıları, büyük taş ve kayalar temizlenerek, birkaç yıl tarla bitkileri yetiştirilmelidir. Ayrıca eğer gerekiyorsa arazi tesviye edilmeli, eğimi fazla olan yerlerde ise teraslama yapılmalıdır.
Toprak işlemede ilk olarak toprağın 80-100 cm aralıklarla iki yönlü olarak dipkazanla patlatılması gereklidir. Dikimden önce toprak en az 40-60 cm. Derinlikte işlenerek kabartılmalı ve ters çevrilmelidir.
Bu işlem esnasında toprağın tuzlu, kireçlii ve verimsiz alt tabakalarının yüzeye çıkmamasına dikkat edilmelidir. Sonbahar başlangıcında yapılacak olan bu derin toprak işlemesiyle birlikte toprağa fosforlu ve potaslı gübreler verilmeli ve yağışlardan sonra oluşan kesekler parçalanmalıdır. Fidan dikiminden önce toprak kabartılarak fidan yerleri uygun aralık ve mesafelerle işaretlenir.
Dikim aralığı belirlenirken çeşit, terbiye şekli, iklim ve toprak durumu ile işgücü ve makina varlığı dikkate alınmalıdır. Dikim çukurları en az 20-25 cm genişlik ve 40-50 cm derinlikde olmalı ve tabana birkaç kürek yanmış çiftlik gübresi atılarak toprakla karıştırılmalıdır.
Dikim
Dikilecek fidanlar kaybettikleri suyu telafi etmek için bir gün suda bekletildikten sonra, boğaz kökleri ve yan kökler dipten, dip kökler ise 5-10 cm. Uzunlukta kesilerek budanır.
Ayrıca dallardan bir tanesi bir veya iki göz üzerinden, diğerleri dibinden çıkarılarak fidanla dikime hazırlanır. onbahar veya ilkbahar aylarında yapılacak dikim esnasında fidan aşılı ise aşı yerinin, aşısız ise gövdenin 10-15 cm’lik kısmının yukarıda kalmasına özen gösterilmelidir.
Dikim işlemi fidana can suyu verilmesi 3-5 cm’lik gevşek toprakla kümbet yapılması ( parafinlenmemiş fidanlarda) ve yanına herek çakılması ile tamamlanmış olur. Bağ tesis edilirken tüplü asma fidanları da kullanılabilmektedir.
Bakım Fidan dikiminden sonra 3-5 yıl içerisinde omcaya şekil verme işlemi (terbiye işlemi) yapılır. Uygulanacak terbiye şekli verim, kalite ve maliyetlere doğrudan etkili olacağından bu konuda çok dikkatli davranmalı ve en uygun terbiye şekli seçilmelidir.
Ülkemizde uygulanan en yaygın terbiye şekli Güble (çanak, kase şekli)dir. Bunun dışında özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde yeni tesis edilen bağların büyük bölümünde telli sistem uygulanmaktadır. Başlıca telli sistem uygulamaları Kordon (Royat), Guyot ve Avustralya (Telli Goble) şeklinde olmaktadır.
Omcaya terbiye şekli verildikten sonra, şeklinin konunması, verimin artırılması, kültürel işlemlerin daha kolay yapılabilmesi için kış ve yaz aylarında budama işlemi uygulanır. Budama esnasında, gereksiz bir yıllık dallar, yaşlı ve kuru dallar ile gerekiyorsa bazı yeşil sürgünler vb. Organlar kesilirler.
Kış budaması sonbaharda yaprak dökümüyle, ilkbaharda gözler uyanıncaya kadar geçen dinlenme döneminde yapılır ve kuru budaması olarak da adlandırılır.
Budama kısa, uzun veya karışık budama şeklinde yapılabilir.
Yaz budaması, bitkinin yapraklı döneminde uygulanır ve yeşil budama olarak da adlandırılır.
Yaz budamasında sürgünleriyle bazı çiçek ve salkımlar çıkarılır. Bağ alanlarında toprağı havalandırmak, kar sularını muhafaza etmek ve yabancı otları kontrol etmek için toprağın işlenmesi gerekir.
Toprak işlemenin genellikle yılda 3-4 kez yapılması yeterlidir. İşlemede, yüzeysel işleme (15-20 cm derinlikte) yapan aletler kullanılabileceği gibi, bel, çapa gibi aletler de kullanılabilir. Sulama olanağı olmayan bağlarda biri sonbaharda, diğeri ilkbahar başlangıcında olmak üzere mutlaka 2 sürüm yapılmalıdır. Sulama Asma kurak koşullara dayanıklı bir bitki olmakla birlikte, iyi bir gelişme ve iyi bir ürün için toprakta belirli miktarda suya gereksinme duyar. İhtiyaç duyulan su miktarı yağışlar veya sulamayla karşılanır.
Genellikle yıllık yağış miktarı 500 mm ve üzerinde olan yörelerde sulamasız bağcılık yapmak olanaklıdır. Ancak bu durumda yıllık yağışın mevsimlere dağılımının düzenli olması gerekir. Bununla birlikte yapılacak düzenli sulamayla daha dengeli bir büyüme ve olgunluk sağlanabilir.
Sulamayla verilecek su miktarı, bitkinin kök sistemi, toprak tipi, buharlaşma ve sulama sistemi gibi faktörlere bağlı olarak 150 mm ile 2500 mm arasında değişmektedir. Sulamada karık, tava, yağmurlama ve damla sulama yöntemlerinden biri kullanılabilir.
Hastalık ve Zararlılarla Mücadele
Hastalıklar: Midilyö, külleme, Ölü kol, Kurşuni küf, Bağ kanseri ve Virüs hastalıkları (kısa boğum, sarı mozaik, Damar bantlaşması).
Zararlılar: Filoksera, Nematodlar, Salkım Güvesi, Bağ maymuncuğu, Bağ yaprak uyuzu. Hastalıklar
Mildiyö (Plasmopara viticola): Mantari (fungal) bir hastalıktır. Genellikle nemli bölgelerde ortaya çıkar ve başta yaprak alt yüzeyi olmak üzere bitkinin yeşil aksamında enfeksiyona neden olur. Mücadelesi hastalıklı bitki aksamının imha edilmesi suretiyle kültürel önlemlerle ve Captan, Bakıroksiklörür, Bakırhidroksit gibi bakırlı kimyasal ilaçlarla yapılır.
Külleme (Uncinula necator):Yeşil organlarda görülen fungal bir hastalıktır. Geliştiği organlar üzerinde gri-beyaz renkte pudra görünümünde bir tabaka oluşur. Ülkemiz bağ alanlarında çok yaygındır. Mücadelesi kültürel önlemlerin (havalandırma, güneşlenme, iyi toprak işleme, budama vd.) yanında, Kükürt, Triadimefon, Penconazol gibi kimyasal bileşiklerle yapılır.
Ölü Kol (Phomopsis viticola): Mantari bir hastalıklık. Sürgünler üzerinde önce koyu siyah lekeler halinde görülür ve sonra genişleyerek derin çatlak ve yaralar oluşturur. Hastalıklı çubuklar sonbahara doğru beyazlaşır. Mücadelesinde kültürel önlemlerle birlikte Bordo bulamacı, Captan ve Metriam complex gibi bileşikler kullanılır.
Kurşuni Küf (Botryts cinerea): En çok salkım ve tanelere zarar verir. Hastalıklı taneler kurşuni renkte bir küf tabakasıyla kaplanır ileri aşamalarda buruşur. Mücadelesi kültürel önlemler ve Procymidone, Vinclozoline İprodione gibi bileşiklerle yapılır.
Bağ Kanseri (Agrobacterium sp.): Bakteriyel bir hastalıktır. Yara yerlerinden girerek gövde, dal ve sürgünde urlar oluşturur. Bulaşma hastalıklı bitkilerden alınan çoğaltma materyalleeeri ve kullanılan aletlerle olduğundan, yeni kurulacak bağlarda sağlıklı, temiz materyal kullanılmalıdır.
Virüs hastalıkları : Bitkinin çeşitli organlarında şekil ve renk bozukluğuna yol açarlar. İlaçla mücadele olanağı yoktur.
Zararlılar
Filoksera (viteus vitifolii): Kök ve yaprakta zarara neden olan iki formu mevcuttur. Bulaşık yerlerde bu zararlıya dayanıklı Amerikan asma anaçları kullanılmalıdır.
Nematodlar:Köklerde urlar ve beslenme yerlerinde siyah-kahverengi lekeler oluştururlar. Mücadelerinde en etkili yöntem dayanıklı anaç kullanılmasıdır.
Salkım güvesi (Lobesia botrana): Larvaları çiçek, koruk ve taneleri yiyerek zararlı olur. Tanelerde çürümeler oluşur. Mücadelesinde Bacillus thuringiensis bakterisi ile Phosalone, Carbaryl gibi bileşikler kullanılır.
Bağ maymuncuğu (Otiorrhynchus sp.): Bitkiyi tamamen kurutarak veya zayıflatarak zarar verir. Mücadeeeeeelesi Parathion methyl ve Carbarylli bileşiklerle yapılır.
Bağ Yaprak uyuzu (Eriophyes vitis): Gözle görülemeyecek kadar küçük bir akar türüdür. Yaprak üstünde şişkinlik meytana getirir. Mücadelesinde Kükürt ve Endosülfan kullanılır.
Gübreleme
Toprağı organik madde bakımından zenginleştirmek üzere bağ alanlarına en az 3-4 yılda bir kez dekara 3-5 ton çiftlik gübresi verilmelidir. Ticari (kimyasal) gübreler ise, toprak ve yaprak analiz sonuçlarına göre, yörenin iklim ve toprak özellikleriyle, kullanılan çeşit ve amaç da dikkate alınarak uygun miktarlarda uygulanmalıdır.
Hasat Harman
Üzümün hasatı çeşit özelliklerine ve bölgelere göre farklı zamanlarda salkımların kesilmesi suretiyle gerçekleştirilir. Hasat edilen üzümler kullanım amacına göre (sofralık, saraplık, kurutmalık) pazarlara sevkedilir.
