Kültür arazisinde yetiştirilen asıl ürünün dışında yetişen diğer bütün bitkiler
”yabancı ot” olarak tanımlanır. Yabancı otlar; kültür bitkisinin besin maddesi, su,
ışık ve yaşam alanlarına ortak olup, yetiştirilen bitkinin zayıf kalmasına ve
verimin düşmesine neden olurlar. Yabancı otlar kültür bitkilerine nazaran genellikle
daha hızlı gelişirler ve oldukça gelişmiş yapıları oluşturabilirler. Bu özellikleriyle de
kültür bitkileriyle rekabette üstün konuma geçerler. Bunun sonucunda da kültür
bitkileri bu rekabete çoğunlukla dayanamayarak ortamda azınlık durumuna
düşerler, seyrelirler. Gelişme yavaşladığından bitki cılız ve bodur kalır, kardeşlenme
az olur, alınan ürün istenilen düzey ve nitelikte olmaz.
Yabancı otlarla gereği gibi mücadele yapılmadığı takdirde % 20–25 oranında ürün
kaybı oluşur. Bunun yanında çeltik tohumlarının yabancı ot tohumları ile bulaşık
olması durumunda ise; ürün değerinin düşmesine sebep olur.
ÇELTİK ÜRETİMİNDE SORUN OLAN YABANCI OTLAR
Çeltikte sorun olan yabancı otlarından atkuyruğu hariç diğerleri tek çenekli
yabancı otlardır. Darıcan ve yabani darı sadece tohumlarıyla, diğerleri tohum,
rizom ve stolonlarıyla ürerler. Kışı toprakta rizom veya tohum halinde yahut ürün
içinde tohum olarak geçirirler. İlkbaharda havaların ısınmasıyla gelişmeye başlar,
haziran ve temmuz sonuna kadar çeltik tavalarını istila ederler. Ülkemiz
tarlalarında sorun olan önemli bazı yabancı otlar tablo.1 de gösterilmiştir.
Çeltik zararlı yabancı otlarının yayılışları, sulama, sel suları
ve hasat sonrası hayvan otlamalarıyla olduğu gibi bulaşık
tohum ve yanmamış çiftlik gübrelerinin kullanılması, toprak
aletleri, harman makineleri ve rüzgârla olabilmektedir.
Çeltikte Sorun Olan Yabancı Otlar
|
Bilimsel Adı
|
Türkçe Adı
|
Familyası
|
|
Echinocloa crus galli
 |
Darıcan
|
Gramineae
|
|
Echinochloa colonum
|
Benekli darıcan
|
Gramineae
|
|
Echinochloa oryzoides
|
Çeltiksi darıcan
|
Gramineae
|
|
Panicum spp.
|
Darılar
|
Gramineae
|
|
Elymus repens L.
|
Ayrık
|
Gramineae
|
|
Paspalum paspalodes
|
Su ayrığı
|
Gramineae
|
|
Alisma plantago-aquatica L
|
Kurbağa kaşığı
|
Alismataceae
|
|
Leptochloa fusca L.
|
Baraj otu
|
poaceae
|
|
Cyperus difformis L.
|
Kız otu
|
Cyperaceae
|
|
Cyperus rotundus L
|
Topalak
|
Cyperaceae
|
|
Scirpus mucronatus
|
Sivri deniz sazı
|
Cyperaceae
|
|
Cyprus fuscus L
.
|
Esmer Venüs Otu
|
Cyperaceae
|
|
Schoenoplectus lacustris
|
Su sardalya sazı
|
Cyperaceae
|
|
Bolboschoenus spp
.
|
Kofalık
|
Cyperaceae
|
|
Typha angustifolia L.
|
Dar yapraklı hasır otu
|
Typhaceae
|
|
Typha latifolia L
.
|
Geniş yapraklı hasır sazı
|
Typhaceae
|
|
Potamogeton nodosus L.
|
Boğumlu su sümbülü
|
Potamoge
tonaceae
|
|
Potamogeton natans
.
|
Deniz dili
|
Potomoget
onaceae
|
|
Potamageton pectinacus
|
Su sümbülü
|
Potomogeto
naceae
|
|
Potamageton perfoliatus
|
Söğüt otu
|
Potomogeto
naceae
|
|
Butomus umbellatus L.
|
Su menekşesi
|
Butomaceae
|
|
Carex spp.
|
Ayak otu
|
Cyperaceae
|
|
Equisetum arvense
|
At kuyruğu
|
Equisetaceae
|
.Zarar şekli ve ekonomik önemi AA
Çeltik tarlalarındaki yabancı otların zararı, besin maddesi, su sarfiyatı,
ışıklanma ve kaplama alanı işgal bakımından rekabet temeline dayanır. Yabancı
otların gelişme yetenekleri kültür bitkisine nazaran yüksek olduğundan,
genellikle çeltikler bu yarışmaya dayanamaz seyrelirler, gelişmeleri cılız ve
bodur kalır, kardeşlenme az olur alınan ürün istenilen düzey ve nitelikte olmaz.
Yabancı ot mücadelesi yapılmaksızın çeltik tarımı düşünülemez.
Çeltik tarımına yeni açılmış alanlar dışında yabancı ot mücadelesi yapılmaksızın
çeltik ziraatını düşünmek mümkün değildir. Yabancı otların çeltiklerde
meydana getireceği zarar, tavalardaki ot türlerine, yoğunluklarına ve çevre
koşullarına bağlı olarak değişmeler gösterir.
Mücadelesi
Çeltik yetiştiriciliğinde başarı, otsuz temiz bir ürün elde etmekle olur. Çeltik
alanlarında zararlı yabancı otlara karşı iyi bir mücadele yöntemi uygulanmazsa
yabancı otlar bu tarım kolunu her zaman tehdit edebilir. Bu amaçla aşağıdaki
yöntemler uygulanır.
Kültürel Önlemler
Toprak Hazırlığı: Çeltik alanlarında yabancı ot mücadelesi ekim
tavalarının hazırlanmasıyla başlar. İyi bir tohum yatağı yeknesak bir ürün elde
etmek ve başarılı
bir yabancı ot mücadelesi sağlamak için atılmış ilk adımdır.
Çeltik su ile çok sıkı ilişkisi olan bir bitki olduğundan ekim tavalarının iyi tesviye
edilmiş olması, bitkinin gelişme ve olgunlaşmasında iyi bir garantidir. Böyle
alanlar daha az suluma suyunu ihtiyaç göstereceği gibi Yabancı otların
azalmasına da yardım eder. Drenaj daha iyi ve su seviyesi daha yeknesak olur.
Ayrıca iyi tohum yatağı ve kolay hasat ancak iyi tesviye edilmiş alanlarda
mümkündür.
Tavaları birbirinden ayıran tir veya setler arazinin meyli yönünde birbirine
paralel uzanmalıdır.Tirler 15–20 cm derinliğinde bir su seviyesini tutacak
yükseklik ve sağlamlıkta olmalıdır.
Yaz ve sonbahar sürümü yapılan yerlerde, ekimden önce tavalardaki yeşil
bitki örtüsünü diskli bir pullukla bozmak, ot popülâsyonu önemli derecede azaltır.
Temiz Tohum : Kullanılan çeltik tohumunun yabancı ot tohumlarından arınmış
olması gerekir. Aksi halde bu tohumlar çeltikle birlikte tarlaya yerleşir ve ileriki
yıllarda o alanda sorun haline gelebilir.
Ekim Nöbeti: Çeltik ziraatında iyi düzenlenmiş bir münavebe sistemi
çeltik verimini arttırdığı gibi yabancı otların tarlaya yerleşerek sorun haline
gelmesine de engel olur.
Bir tarlaya uzun yıllar arka arkaya çeltik ekmek aerob çalışan bakteri
yoğunluğunu çok düşürür ve bu olay tarlaların ürün verme gücünü
gittikçe azaltır.
Çeltik tarımında uygulanacak ekim nöbeti sistemi, bölgenin iklim,
toprak ve ekonomik koşullarına bağlıdır. Çeltik tarımında ileri ülkelerde, ekim
nöbetine geniş ölçüde bağlı kalarak, birim alandan alınan ürün önemli
derecede arttırılmaktadır.
Mekanik Mücadele
Yabancı otların Toprak İşleme Aletleriyle İmhası: Yazdan veya
sonbaharda
hazırlanan çeltik yerleri ilkbahara girerken oluşan yeşil ot örtüsünün toprak
işleme aletleriyle (pulluk, Diskli aletler vs.) yok edilmesi daha sonraki
dönemler için yabancı ot populasyonunu önemli derecede azaltır.
Yabancı ot Tohum Tuzakları: Akarsulardan sulanan temiz yetiştirme alanlarının
1–2 sene gibi çok kısa bir zamanda çeltik yabancı otlarıyla kaplandığı görülür.
Bunun nedeni akarsularla taşınan yabancı ot tohumlarının sulama suyu ile
tarlaya girmesidir. Bu bulaşma yolunu, motopomptan suyun çıkış borusu önüne
teklen elekli torbalar koyup yabancı ot tohumlarını yakalamak ve zaman zaman
çıkarıp bunları imha etmek suretiyle, önlemek mümkündür.
Yabancı otların Elle Toplanması: Çeltik alanlarında elle ot alınması
eskiden beri uygulanan bir yöntemdir. Çeltikler 25–30 cm boylandıkları zaman
tavalara işçi sokularak otlar toplattırılır. Bu devrede çeltikle yabancı otları
(özellikle dancan) birbirinden ayırt etmek oldukça zor olduğundan bu işlerden
anlayan işçilerin bulunması gerekir. Elle ot temizliği fazla iş gücü
gerektirdiğinden yabancı ot populasyonunun yoğun olduğu ekim alanlarında
pahalı bir yöntemdir. Ayrıca zamanında işçi temin edilmemesi ve tavalara giren
işçilerin çeltiklerin bir kısmını çiğneyip kırması gibi sakıncaları da vardır.
Kimyasal Mücadele
Son yıllarda herbisitlerin (yabancı ot öldürücüleri) gösterdiği hızlı gelişim,
çeltik alanlarında zararlı yabancı ot türleriyle de kimyasal yolla mücadele
yapmak olanağını yaratmıştır.
İlaçlama Zamanının Tespiti: Çeltik alanlarında birinci derecede
sorun olan yabancı ot darıcandır Darıcan haricindekilerin oluşturduğu grup
ise yer yer sorun olmaktadır. Uygulamanın hedefi Darıcan ise önerilen
ilaçlardan biri seçilerek Darıcanın 2–5 yapraklı döneminden kardeşlenme
başlangıcına katlar olan devrede uygulanmalıdır. Darıcanla birlikte diğer
yabancı otlar da sorun yaratıyorsa onlara etkili uygun bir ilaç seçilerek uygulanır.
İlaçlama Tekniği: İlaçlamada kullanılacak su miktarı, kullanılan aletin
cinsine ve kullanan şahsa göre değişirse de genel olarak tarla tipi
pülverizatörlerde dekara 25–40 litre sırt pülverizatörlerinde 40–60 litre,
su sarf edilir. Aleti ilk defa ilaçlamada kullanan şahsın belirli alana verilecek
dozu doğru olarak atabilmesi için aletle bir ölçümleme ayarı yapması gerekir.
Tavalar kuru iken uygulanacak ilaçlar kullanılacaksa, çeltik tavalarındaki
sular ilaç uygulamasına geçmeden önce boşaltılır. 24–36 saat beklenir, bu süre
içinde tavaların sağında solunda kalmış su birikintileri de kaybolur. Sonra tüm
otlar ilacı alacak şekilde uygulama yapılır ve ilaçlamadan 48 saat sonra
tavalara su verilir. Bu su verme işlemi ilk 4 günde yavaş , 5. günde baskın
şeklinde 15–20 cm ye çıkarılır ve bu seviyede 15–20 gün devamlı ve sabit tutulur.
Suya uygulanan ilaçlardan biri kullanılacaksa tavalardan suyu boşaltmaya
gerek yoktur. Ancak burada önemli olan su akıntısının asgariye
indirilmesidir. Tavalardaki 8–12 cm kalınlıkta durgun suya, granüle ilaçlar elle
sıvı ilaçlar ise pülverizatör ile atılır. 7–10 gün su akıntısı en az seviyede
tutulduktan sonra, normal su düzenine geçilir.
Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: Ülkemizde çeltikte sorun olan yabancı
otlara karşı kullanılacak yabancı ot ilaçları ( herbisitler) .
Çeltik Tarlalarında Kullanılan Herbisitler, Dozları ve Uygulama Şekilleri
|
Etkili Madde Adı
|
Ticari isim
|
Ne için kullanıldığı
|
Dozu (Dekara)
|
|
|
|
Darıcan
|
|
|
ANILOFOS EC
|
Arozin (Bayer)
|
(Echinochloa crus-galli)
|
|
|
|
|
Darıcan
|
|
|
|
|
(Echinochloa spp.)
|
|
|
|
|
Topalak
|
|
|
AZIMSULFURON
|
Gulliver (DuPont)
|
(Cyperus spp.)
|
|
|
WG %5O
|
|
Kurbağa kaşığı
|
3gr + 20 cc Trend
|
|
|
|
(Alisma Plantago)
|
|
|
|
|
Deniz sazı
|
|
|
|
|
(Scirpus mucronatus)
|
|
|
|
Londax (DuPont)
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
Agromdax (Agro best)
|
(Alisma Plantago)
|
|
|
|
Beldax (Safa)
|
Kızotu
|
|
|
BENSULFURON-METHYL DF %60
|
Lonrice (Koruma)
|
(Cyperus difformis)
|
6 gr /da
|
|
|
Pirdax (İlhan)
|
Sivri saz
|
|
|
|
Ferdax (Fertil)
|
(scirpus spp)
|
|
|
|
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
|
(Alisma Plantago)
|
|
|
BENSULFURON-METHYL +
|
Sindax (DuPont)
|
Dipotu- Su menekşesi
|
|
|
METSULFURON- METHYL WP 8.25 + 1.75
|
Potent (Koruma)
|
(Potamogeton pectinatus)
|
|
|
|
Safdax (Safa)
|
Kızotu
|
15-20 gr /da
|
|
|
|
(Cyperus difformis)
|
|
|
|
|
Sivri saz
|
|
|
|
|
(scirpus spp)
|
|
|
|
|
Hasır otu
|
|
|
|
|
(Typha angustifolia)
|
|
|
|
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
|
(Alisma Plantago)
|
|
|
|
|
Kızotu
|
|
|
BENTAZONE EC 480 gr / LT
|
Basagran (Basf)
|
(Cyperus difformis)
|
300 cc / da
|
|
|
BENPELLE(koruma
|
Esmer venüsotu
|
|
|
|
|
(Cyperus fuscus)
|
|
|
|
|
Kofalık
|
|
|
|
|
(Bolboschoenus spp)
|
|
|
|
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
|
(Alisma Plantago)
|
|
|
|
|
Kızotu
|
|
|
|
|
(Cyperus difformis)
|
|
|
BENTAZONE +MCPA 400+60 gr / LT
|
Basagran M60
|
Sivri saz
|
200–250 cc/da
|
|
|
(Basf)
|
(scirpus spp)
|
|
|
|
Benpelle M60
|
Hasır otu
|
|
|
|
(Koruma)
|
(Juncus spp.)
|
|
|
|
|
Boğumlu çoban değneği
|
|
|
|
|
(Polygonum lapadifolium)
|
|
|
|
|
Söğüt otu
|
|
|
|
|
(Potamogeton perfoliatus)
|
|
|
|
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
|
(Alisma Plantago)
|
|
|
|
|
Kızotu
|
|
|
|
|
(Cyperus difformis)
|
|
|
BENTAZONE +PROPANIL 160+340 gr/ lt
|
Basagran PL2
|
Darıcan
|
|
|
|
(Basf)
|
(Echinochloa crus-galli)
|
800 -1000 cc/da
|
|
|
|
Esmer venüsotu
|
|
|
|
|
(Cyperus fuscus)
|
|
|
|
|
Deniz sazı
|
|
|
|
|
(Potamogeton natans)
|
|
|
|
|
Dipotu- Su menekşesi
|
|
|
|
|
(Potamogeton pectinatus)
|
|
|
|
Nominee
|
Darıcan
|
|
|
|
(Bayer)
|
(Echinochloa crus-galli)
|
|
|
|
Kormine
|
Benekli darıcan
|
|
|
BISPYRIBAC-SODIUM
|
(Koruma)
|
(Echinochloa colonum)
|
|
|
SC 400gr/Lt
|
|
Kızotu
|
6 cc/da
|
|
|
Planomi
|
(Cyperus difformis)
|
|
|
|
(Platin)
|
Su sardalya sazı
|
|
|
|
|
(Schoenoplectus lacustris)
|
|
|
|
|
Domuz pıtrağı
|
|
|
|
|
(Xanthhium strumarium)
|
|
|
|
|
Kızotu
|
|
|
|
|
(Cyperus difformis)
|
|
|
|
|
Kurbağa kaşığı
|
40 gr / da
|
|
CYCLOSULFAMURON WP %1O
|
Sultan WP (Basf)
|
(Alisma Plantago aquatica)
|
|
|
|
|
Hasır otu
|
|
|
|
|
(Juncus spp.)
|
|
|
|
|
Kızotu
|
|
|
|
|
(Cyperus difformis)
|
|
|
|
|
Kurbağa kaşığı
|
5 gr / da
|
|
CYCLOSULFAMURON WP % 70
|
Sultan 70WG (Basf)
|
(Alisma Plantago aquatica)
|
|
|
|
|
Hasır otu
|
|
|
|
|
(Juncus spp.)
|
|
|
|
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
|
(Alisma Plantago aquatica)
|
|
|
|
|
Topalak
|
|
|
|
|
(Cyperus spp.)
|
|
|
|
|
Dipotu
|
3–5 gr/da
|
|
ETHOXYSULFURON SG 60
|
Sunrice
|
(Potamogeton pectinatus)
|
|
|
|
(Bayer)
|
Sandalye sazı
|
|
|
|
|
(scirpus spp)
|
|
|
|
|
Hasır otu
|
|
|
|
|
(Butomus umbellatus)
|
|
|
FENOXAPROB-P-ETHYL EC 69 gr/lt
|
Ricestar
|
Baraj otu
|
80–100 gr/ da
|
|
(Bayer)
|
(Diplachne fusca =
|
|
|
Leptochloa fusca)
|
|
|
|
Kızotu
|
|
|
|
|
(Cyperus difformis)
|
|
|
|
|
Topalak
|
|
|
HALOSULFURON- METHYL
|
İnpul
|
(Cyperus rotundus)
|
3gr / da
|
|
WG %75
|
(Sumitomo)
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
|
(Alisma Plantago aquatica)
|
|
|
|
|
Sandalye sazı
|
|
|
|
|
(scirpus spp)
|
|
|
|
Koruma - Dram
|
|
|
|
|
(Koruma)
|
|
|
|
|
Ordram 6 E
|
|
|
|
|
(Syngenta)
|
Darıcan
|
|
|
MOLINATE EC
|
Molinex 72 EC
|
(Echinochloa spp.)
|
|
|
720 gr /Lt
|
(Atabay)
|
Kaşık otu
|
500–600 cc /da
|
|
|
Ormolin 72 EC
|
(Alisma spp.)
|
|
|
|
(Cansa)
|
Dipotu
|
|
|
|
Molynam 6 E
|
(Potamogeton spp.)
|
|
|
|
(Poliport)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Darıcan
|
|
|
|
|
(Echinochloa spp.)
|
|
|
|
|
Topalak
|
|
|
|
|
(Cyperus spp.)
|
|
|
|
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
|
(Alisma Plantago)
|
|
|
MOLINATE+ PROPANIL EC
|
Arrosolo
|
Deniz sazı
|
|
|
360+360 gr/ lt
|
(Syngenta)
|
(Scirpus mucronatus)
|
750 cc /da
|
|
|
|
Sandalye sazı
|
|
|
|
|
(scirpus spp)
|
|
|
|
|
Söğüt otu
|
|
|
|
|
(Potamogeton perfoliatus)
|
|
|
|
|
Su sümbülü
|
|
|
|
|
(Potamogeton pectinatus)
|
|
|
|
|
Ayak otu
|
|
|
|
|
(Carex spp.)
|
|
|
|
|
Darıcan
|
|
|
|
|
(Echinochloa crus-galli)
|
|
|
|
|
Çeltiksi darıcan
|
|
|
|
|
(Echinochloa oryzoides)
|
|
|
PENOXULAM SC 25.2 gr/Lt
|
|
Benekli darıcan
|
|
|
|
Cherokee Dow Agro)
|
(Echinochloa colonum)
|
80 cc/da
|
|
|
|
Kızotu
|
|
|
|
|
(Cyperus difformis)
|
|
|
|
|
Deniz sazı
|
|
|
|
|
(Scirpus maritimus)
|
|
|
|
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
|
(Alisma Plantago)
|
|
|
PROFOXYDIM EC 75 gr /Lt
|
Tetris (Basf)
|
Darıcan
|
150 cc/da
|
|
(Echinochloa spp.)
|
|
|
Kem-Ray
|
|
|
|
|
(Koruma)
|
Darıcan
|
|
|
|
Surcopur EC 360
|
(Echinochloa spp.)
|
|
|
|
(Bayer)
|
Kurbağa kaşığı
|
|
|
|
Hepanıl 36 EC
|
(Alisma Plantago)
|
|
|
|
(Hektaş)
|
Yabani darı
|
|
|
|
Apronox 36 EC
|
(Panicum spp)
|
|
|
|
(Atabay)
|
Kındıra
|
900–1540 gr
|
|
PROPANİL EC
|
Agropur
|
(Potamogeton natans)
|
|
|
360 gr/Lt
|
(Agrosan)
|
Kara ot
|
|
|
|
Propalex
|
(Rhynchospora spp.)
|
|
|
|
(Sefa)
|
Sandalye sazı
|
|
|
|
Stam-F 34
|
(scirpus spp)
|
|
|
|
(Dow-Agro)
|
Hasır otu
|
|
|
|
Cansa propanil
|
(Typha angustifolia)
|
|
|
|
(Cansa)
|
|
|
|
|
Pirince 36 EC
|
|
|
|
|
(Poliport)
|
|
|
|
THIOBENCARP EC520
|
Satürn
|
Darıcan
|
500-800 cc/da
|
|
(Cansa)
|
(Echinochloa spp.)
|
|
Jupiter
|
|
|
(Koruma)
|
|
|
Banner
|
|
|
(Doğal)
|
|
|
|
Chilliger 200 EC,
|
Darıcan
|
|
|
CYHALOFOP BUTYL 200gr
|
(dow Agro
|
(Echinochloa crus galli.)
|
|
|
Russo
|
Çeltiksi darıcan (Echinochloa oryzoides)
|
|
|
(Koruma)
|
Su Ayrığı (Paspalum Paspalodies)
|
|
|
|
Baraj Otu (Diplachne fusca
|
|
|
|
|
Islanabilir toz WP ------- Kuru akışkan DF-------- Suda dağılabilen granül WG -
--- Sıvı formülasyon EC, SL
