Ordu Üniversitesi, Ordu Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim üyesi Prof. Dr. Turan  Karadeniz 9 Aralık 2006 Cumartesi günü İskilip Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği ve İskilip Tarımını Araştırma ve Geliştirme Derneğinin (İSTARGE) ortaklaşa yürüttüğü Avrupa Birliği hibe programı “Tarımda İyi Uygulamalar ve Modern Kapama Meyve Bahçesi Tesisi Çiftçi Eğitimi Projesi”nin  eğitim programları çerçevesinde İskilipli çiftçi ve meyve yetiştiricilerine teorik ve uygulamalı ders vermek için İskilip’e geldi. 35 Öğrenci ile birlikte projenin Özel İdare İşhanında bulunan bürosunda teorik sesli ve görüntülü bilgilendirmeden sonra arazide uygulama çalışmalarına katıldı.

 Prof. Dr. Turan Karadeniz, yapılan çalışmalar konusunda yaptığı açıklamalarda; “İskilip’in tarım arazisi en az 30 vadiden oluşmakta ve yaklaşık 300 bin ceviz ağacı yetişmektedir. 2 Yılı aşkın süredir İskilip ile ilgili çalışmalarımız sürmektedir. İskilip cevizleri, kızılcıkları, elma ve armutların seleksiyon (mevcut popilasyon üzerinden üstün özelikte olanları öne çıkarmak) çalışmalarını çok yönlü ve periyodik olarak yürütüyoruz.

İskilip toprakları, İskilip tarım arazileri, en az 30 vadiden oluşmakta ve bu vadilerde 300 bin adet ceviz ağacı yetişmektedir. İskilip’teki ceviz popilasyonu, kendi içerisinde yıllardan beri döllenmesi dolayısıyla cevizin özellikleri nispeten Türkiye ortalamalarının üzerinde bulunmaktadır. Zira, İskilip’li üreticiler tarafından iyileri seçilerek, meyve kalitesi düşük olanları elemek suretiyle, meyve kalitesinin popilasyon ortalamasını yükseltmişlerdir. Buda bölgede üstün nitelikli ceviz tiplerinin bulunmasına ve gün ışığına çıkarılmasına fırsat vermektedir. Nitekim; 2 yıldır yürüttüğümüz çalışmalar sonucunda dünyaca meşhur bir çok cevizi geride bırakacak ümit var ceviz tipleri bulunmuş ve üzerinde çalışmalarımız yoğunlukla devam etmekte olup, bunların İskilip menşeili standart ceviz adayı olması yolundaki süreç hızla tamamlanmaktadır.

 Elbetteki üstün nitelikli cevizleri bulup ortaya çıkarmakla cevizle ilgili çalışmalar tamamlanmamaktadır. Aslında seleksiyonun bittiği yerde daha yoğun yeni bir çalışmanın başlaması gündeme gelmektedir. Öyle ki; ortaya çıkarılan bu yeni tiplerin aşılanması ve bunlarla yeni kapama bahçelerinin kurulması, fidan üretimine ve bununla ilgili yeni oluşumları beraberinde zorunlu kılmaktadır. Nitekim, 2006 yılı sonbahar aylarında İskilip’li ceviz üreticileri teşvik edilmiş, yönlendirilmiş,  bölgede 50 binin üzerinde anaç olarak kullanılacak ceviz çöğürleri (tohumları) yetiştirmek üzere ekimi yapılmıştır. Daha önceki yıllarda aşılama amacıyla yetiştirilen çöğürleri de göz önüne aldığımızda 2007 yılında yaklaşık 100 binin üzerinde ceviz anacı olacaktır. Ancak, seçilecek çeşit adaylarının bu kadar aşı, gözü ve kalemi verme imkanı bulunmamaktadır. Dolayısıyla çok kısa sürede seçilecek çeşit adaylarının aşılanıp, çoğaltılarak damızlık bahçelerinin kurulması, bu kısa zamanda seçilecek çeşit adaylarının belli bölgelerde aşılanıp, çoğaltılarak damızlık bahçelerinin kurulması ve fidan üretimini karşılayacak girişimlerin tamamlanması İskilip’te yürütülen ceviz çalışmalarının başında gelen önemli unsurdur. Ancak, İskilip yükseklik olarak cevizin en ideal rakımını oluştururken, fidanlık için aynı şeyi söyleyememekteyiz. Zira eksi 25 derecelere kadar İskilip’teki kış soğukları genç fidanları olumsuz yönde etkilemektedir. Bunun için yüksek tüneller altında ya İskilip’te bu ceviz fidanlığını yürütmek, yada ülkemizde uygun ekolojilerde ve fidancılığın problemsiz bir şekilde yürütüldüğü merkezlerde İskilip cevizinin çoğaltılmasının sağlanması gerekmektedir.

Ülkemizin birkaç önemli fidan üretim merkezi bulunmaktadır. Ödemiş-Bademli, Bandıma-Sahil-Yenice ve Denizli gibi yörelerde anlaşmalı bir şekilde, kontrolü mutlaka yapılmak suretiyle İskilip cevizleri aşılanarak, İskilip’te kapama bahçeler tesis etme yoluna gidilmelidir. Bunlar elbette profesyonel bir çalışmanın gereği olacaktır. Bununla birlikte İskilip’te yoğun bir şekilde bulunan yaşları çevirme aşısına uygun, binlerce çöğür ağacı bulunmaktadır. Ülkemizde çok nadir uygulama alanı bulan cevizde çevirme aşıları İskilip’te son derece başarılı bir şekilde yapılmaktadır. Nitekim, gövdeleri 25-30 cm ye varan (gövde çapları) cevizlere Nisanın ilk haftalarından sonuna kadarki dönemde çoban aşıları uygulanarak popilasyon ortalamaları her yıl yükseltilmektedir. Dolayısıyla yöre üreticileri, bahçelerinde bulunan ve meyve kaliteleri düşük olan bu ağaçları yürüttüğümüz seleksiyon çalışmaları sonucunda seçilen çeşit adayları ile bir an önce değiştirme yoluna gitmelidirler. Bu uygulama tamamlandığında takip eden yılda ürün alınmaya başlanarak birkaç yıl içerisinde tacın yeterli büyüklüğe ulaşması ile üstün nitelikli tiplerde hızlı bir üretim şekline kavuşulmuş olunacaktır.

Çevirme aşılarında çöğür aşıların yaklaşık 2 metre gövde üzerine aşı yapıldığı için kışın toprak yüzeyine inen soğuk hava tabakası bu aşı kalemlerini çok fazla olumsuz yönde etkilememektedir. Genç çöğürler üzerine yapılan aşıların yere yakın olması nedeniyle ya tünel altında (Sera) yada örtü materyalleri ile sarılarak soğuktan koruma yollarına gidilmelidir.

Seleksiyon çalışması sonucu seçtiğimiz, ortaya çıkarılan tipler, ülkemizde selekte edilen tiplerden geride kalmadığı, hatta, bazılarının çok kaliteli olduğu belirlenmiştir. Öncelikle İskilip halkı, kamu kurum ve kuruluşları, bu öz kaynaklara sahip çıkmalı. Halkın gücünün yetmediği yerlerde devletimizin yetkili kurumları devreye girmelidir. Yerel yönetimlerin sık, sık Paneller düzenleyerek bu çeşitleri öncelikle kendi üreticilerine tanıtma yoluna gitmeleri son derece önemlidir. İskilip’te şu an itibarıyla yabancı menşeili cevizlere gerek ve ihtiyaç bulunmamaktadır.

İskilip’in mevcutceviz popilasyonunun bulunduğu yükseklik 700 ile bin 100 metre aralığında olduğu, bu aralığa uygun ceviz tiplerinin bulunduğu, dolayısıyla birbirinden farklı çok sayıda kıymetli tiplerin bu geniş alana adapte olduğu görülmüştür.

Ceviz, çok nemli hava iklimini sevmediği gibi çokta soğuk kış ve bahar ikliminden de hoşlanmamaktadır. Batı Karadenizin İç anadoluya geçiş kuşağında bulunan İskilip ekolojisi ne nemli, nede iç anadolunun step iklimi gibi sert iklimine sahiptir. Buda İskilip’in ceviz üretimi için  son derece uygun bir ekolojiye sahip olduğunu ortaya çıkarmaktadır. “

Prof. Dr. Turan Karadeniz İskilip’te başta ceviz olmak üzerine tarım ve meyvecilik alanında çok gayretli bir gönüllü ekip tarafından başarılı çalışmalar yapıldığını, bu özverili çalışmalara başta yerel idareciler olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşların destek olacaklarına inandığını ifade ederek akademik desteklerinin her zaman devam edeceğini vurguladı.